บ้านปี้ ต.เวียง อ.เชียงคำ

แก้ไขล่าสุด ใน วันพุธที่ 07 พฤศจิกายน 2012 เวลา 00:35 เขียนโดย นายตัวดี ท.ทิวเทือกเขา วันอังคารที่ 28 มิถุนายน 2011 เวลา 20:26

บ้านปี้ ต.เวียง อ.เชียงคำ จ.พะเยา เป็นชุมชนหนึ่งที่ชาวบ้านยึดอาชีพทำปูนขาวแบบพื้นบ้านมานาน แต่เมื่อวิถีพื้นบ้านจะกำลังถูกระบบอุตสาหกรรมแย่ง ชาวบ้านก็มองเห็นปัญหาที่กำลังคืบคลานเข้ามาบ้านปี้ เป็นหย่อมบ้านหมู่ 1 และหมู่ 10 ในต.เวียง อ.เชียงคำ จ.พะเยา สันนิษฐานว่าสร้างบ้านแปงเมืองกันเมื่อปี 2361 หย่อมบ้านนี้อยู่รวมกันบนที่ราบกว้างประมาณ 2,500 ไร่ ท่ามกลางเขาดอยนาง ที่ลาดจากทิศตะวันออกไปทิศตะวันตกด้านตะวันออกของหมู่บ้านติดกับผืนป่าสงวน แห่งชาติป่าน้ำเปื๋อย-น้ำหย่วน และป่าน้ำลาว ซึ่งเป็นต้นน้ำที่ไหลลงหมู่บ้าน เรียกว่า ลำห้วยปี้ ป่าชุมชนบ้านปี้มีลักษณะป่าดั้งเดิม เป็นภูเขาหินปูน มีถ้ำขนาดใหญ่ที่สวยงาม สองด้านลึกทะลุถึงกัน เป็นระยะทางประมาณ 40 เมตร ภายในถ้ำมีค้างคาวอาศัย สภาพป่าส่วนใหญ่เป็นป่าเบญจพรรณผสมเต็งรัง ประกอบด้วยพรรณไม้นานาชนิด เช่น สัก ตะกร้อ ยมหอม ตีนนก สมอพิเภก ตะแบกใหญ่ มะแฟน เติม กระบก กระพี้ชั้น เปล้าใหญ่ มะค่าโมง ติ้วขน มะม่วงป่า ตะคร้ำมะกล่ำต้น ปอยาบ ชิงชัน ช้างงาน ประดู่ และไผ่หลากหลายพันธุ์ การอพยพเข้ามาของผู้คนทำให้ผืนป่าถูกเบิกถางเป็นที่ทำกิน กระทั่งปี 2461 ชาวบ้านจึงพูดคุยเพื่อหาวิธีการอนุรักษ์ และในปี 2475 จึงเกิดเป็นคณะกรรมการหมู่บ้าน ที่นำเรื่องการฟิ้นฟูป่าด้านตะวันออกของหมู่บ้านมาเป็นส่วนหนึ่งของการ บริหารชุมชน มีการกั้นผืนป่าให้เป็น พื้นที่สงวนของหมู่บ้าน ออกกฎระเบียบในการใช้ไม้”การรักษาป่าชุมชนบ้านปี้มีมานานหลายชั่วอายุคน เป็นการใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่น ไม่ว่าจะเป็นการเลี้ยงผีขุนน้ำ การสืบชะตาแม่น้ำ ส่วนการบวชป่าก็เหมือนกับการบวชพระ ในความคิดของชาวบ้านนั้น จะรู้สึกว่าถ้าต้นไม้ต้นไหนห่มผ้าเหลืองแล้วก็จะไม่มีการตัด” นายทอน ใจดี ประธานป่าชุมชนบ้านปี้ อธิบายวิธีการดูแลป่าของคนรุ่นก่อนจากลักษณะพื้นที่ที่เป็นเขาหินปูน ทำให้ชาบ้านยึดอาชีพทำปูนขาวมาตั้งแต่ปี 2495 ด้วยวิธีแบบพื้นบ้าน กว่า 30 ปีที่ทักษะนี้เป็นรายได้ของชุมชน จนถึงปี 2530 จึงมีการเข้ามาของกลุ่มทุนเ พื่อสร้างโรงโม่หินทำปูนขาวในรูปแบบของการสัมปทานภูเขา เป็นจุดที่ทำให้ชาวบ้านเคลื่อนไหวหลังจากพูดคุยกันแล้วว่า อุตสาหกรรมจะเป็นการทำลายทั้งอาชีพพื้นบ้าน และส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม การเคลื่อนไหวนี้มีอย่างต่อเนื่อง 2 ปีจนสามารถทำให้โครงการสร้างโรงโม่หินยุติลงอย่างไรก็ตาม แม้โรงโม่หินจะไม่ได้เปิดดำเนินการ แต่การทำปูนขาวของชาวบ้านก็ยังดำเนินต่อไป จนกระทั่งรัฐบาลประกาศยุติการให้สัมปทานป่าไม้ทั่วประเทศในช่วงทศวรรษของ ปี2530 ชาวบ้านปี้จึงเลิกการทำหินปูน เลิกตัดไม้ทำฟืนเผาหินปูน หันมาทำการเกษตรและหางานรับจ้างทั่วไปในปี 2535 กรมการปกครองกระทรวงมหาดไทย แบ่งบ้านปี้ออกเป็น 2 หมู่บ้าน คือ หมู่1 และหมู่ 10 แต่ความผูกพันที่มีการยาวนาน ก็ทำให้ผู้คนสองหมู่บ้านนี้ทำงานด้านอนุรักษ์ด้วยกันต่อไป”เมื่อเข้ามาบริ หารงานที่นี่ ก็ได้เห็นสภาพป่าสมบูรณ์ที่ได้รับการรักษามาตั้งแต่รุ่นทวดจนรุ่นนี้และได้ เห็นความเข้มแข็งของชาวบ้าน เราก็ต้องส่งเสริม”

นายตัน ใจดี นายกเทศมนตรีตำบลเวียงอ.เชียงคำ ให้ความเห็นว่า ความสามัคคีของสองหมู่บ้านทำให้เทศบาลตำบลเวียง จัดทำแผนส่งเสริมเพิ่มความเข้มแข็ง มีการจัดงบประมาณสนับสนุนเรื่องป้องกันไฟป่า สนับสนุนเรื่องรถดับเพลิงในยามที่เกิดไฟไหม้ การจัดทำฝายต้นน้ำ จับเรื่องการศึกษาโดยเริ่มจากการประชาสัมพันธ์และรณรงค์ให้เยาวชนเข้าใจถึง ความสำคัญของสิ่งแวดล้อมท้องถิ่น สนับสนุนให้เด็กๆ ได้มีประสบการณ์ในห้องเรียนธรรมชาติ และเข้าใจเรื่องการดูแลรักษาป่าด้วยภูมิปัญญาท้องถิ่น ผลักดันให้กิจกรรมที่ช่วยกันอย่างแข็งขันและต่อเนื่องทำให้ชุมชนบ้านปี้ ได้รับพระราชทาน “ธงพิทักษ์ป่าเพื่อรักษาชีวิต” จากสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ ในปี 2539 และได้รับรางวัล “ป่าพื้นบ้านอาหารชุมชน” จากกรมป่าไม้ ในปี 2542กำลังใจเหล่านี้ ทำให้ชุมชนเคลื่อนไหวขอจดทะเบียนป่าชุมชนบ้านปี้กับกรมป่าไม้ ด้วยพื้นที่เริ่มต้น 650 ไร่ จากพื้นที่ชาวบ้านช่วยกันดูแลทั้งหมดประมาณ 3,600 ไร่ ซึ่งอยู่ในเขตอุทยานแห่งชาติภูซางโดยในป่า 3,600 ไร่ นี้ จัดแบ่งการบริหารออกเป็น 3 โซน คือ1. ป่าชุมชน 650 ไร่ ป่าส่วนนี้ห้ามตัดไม้ แต่สามารถเก็บของป่าเพื่อใช้ในครอบครัวได้2. ป่าอนุรักษ์ 2,000 ไร่ ป่าผืนนี้ห้ามตัดไม้ห้ามเก็บของป่าทุกชนิด3. ป่าใช้สอย 950 ไร่ โซนนี้สามารถนำไม้ล้ม ไม้ฟืน ไปสร้างบ้าน หรือใช้เผาศพได้ ในป่าใช้สอยนี้แบ่งเป็น 2 ประเภท คือ ป่าหัวไร่ปลายนาและป่าใช้สอยส่วนรวม ซึ่งส่วนนี้มีการทำแนวเขตไว้ชัดเจนประธานป่าชุมชนบ้านปี้ พูดถึงความสมบูรณ์ในป่าชุมชนว่ามีต้นผึ้งสูงใหญ่อยู่ต้นหนึ่ง มีผึ้งมาทำรังทุกปี ชาวบ้านได้อาศัยเก็บรังผึ้งและน้ำผึ้งมาขาย มีการตั้งเป็นคณะกรรมการบริหารจัดการกองทุนผึ้ง อนุญาตให้ชาวบ้านปี้ใช้ประโยชน์จากต้นผึ้งเหล่านี้ แต่ถ้าเป็นคนจากที่อื่นดอดเข้าไปฉกผึ้ง ก็จะถูกปรับ”กองทุนผึ้งเป็นสวัสดิการของชุมชน เมื่อขายได้ก็นำมาเป็นกองทุน จัดสวัสดิการให้กับโรงเรียน วัด ที่อ่านหนังสือพิมพ์ประจำหมู่บ้าน ปีนี้เราขายน้ำผึ้งได้กว่า 500 ขวด (ขวดละ 200 บาท)ก็ได้เงินมาเข้ากองทุนประมาณ 60,000 บาท” น้ำผึ้งเป็นส่วนผสมในการเข้ายาพื้นบ้านหลายอย่างเป็นการแพทย์พื้นบ้านที่ใช้ สมุนไพรเป็นหลัก ซึ่งยังคงเป็นวิถีชีวิตของชาวบ้านปี้ เมื่อเหลือจากขายให้คนในชุมชน ถึงจะเอาไปวางขายข้างนอกปัจจุบัน การจัดการและดูแลรักษาป่าชุมชนบ้านปี้ มีการจัดทำเป็นคณะกรรมการป่าชุมชนจำนวน 34 คน และชาวบ้านปี้ทั้งหมู่ 1 และหมู่ 10รวมกว่า 1,000 คน ก็ช่วยกันเป็นอาสาสมัคร ตรวจตราดูแลป่าบ้านปี้วันนี้ ไม่มีเสียงระเบิด ยินแต่เสียงน้ำใสไหลรินจากลำห้วยหมายเหตุพะเยารัฐ :รางวัลลูกโลกสีเขียว เป็นโครงการต่อเนื่อง จากโครงการปลูกป่าถาวรเฉลิมพระเกียรติฯ ปตท. ซึ่งถือกำเนิดขึ้นในปี พ.ศ. 2542 เพื่อถวายเป็นราชสักการะแด่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในวโรกาสทรงเจริญพระชนมายุ 72 พรรษา ด้วยความร่วมมือของผู้ทรงคุณวุฒิในสาขาต่างๆ โดยมีเป้าหมายสนับสนุนและให้กำลังใจ แก่ผลงานการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อมของบุคคลและกลุ่มบุคคล ที่ทำด้วยแรงกาย แรงใจและด้วยความมุ่งมั่น เป็นความดีที่สมควรได้รับการยกย่องและเผยแพร่เป็นแบบอย่างต่อไป

ขอบคุณข้อมูลจากพะเยารัฐ